Ceramika – co to, właściwości, jak powstaje?

Produkty ceramiczne ostatnimi czasy cieszą się naprawdę sporą popularnością. Powodem tak dużego zainteresowania jest między innymi fakt, że ludziom znudziło się to, co produkowane maszynowo, na wielką skalę. Aktualnie najbardziej pożądane są rzeczy unikatowe, wyjątkowe, wykonane ręcznie z dbałością o najmniejsze szczegóły. Do produktów unikatowych zalicza się wytworzona ręcznie ceramika, bo choć może pochodzić ona z tej samej kolekcji i wyglądać podobnie, to zawsze jeden egzemplarz będzie delikatnie różnił się od drugiego. Skoro więc ostatnimi czasy ceramika cieszy się tak dużą popularnością, to zanim zdecydujemy się na jej zakup, dobrze byłoby odpowiedzieć sobie na pytania: “Czym ona jest?”, “Jakie ma właściwości?” oraz “Jak powstaje?”.

Początki ceramiki

Na samym początku należy wspomnieć, że ceramika, pomimo tego, że w ostatnich latach zyskuje naprawdę spora popularność, to w gruncie rzeczy nie jest niczym nowym. Jest ona bowiem znana i używana przez ludzkość już od kilku tysięcy lat. Wyroby ceramiczne doskonale odzwierciedlają więc naszą historię, modę panującą w danych okresach oraz postęp technologiczny, jaki przez te wszystkie lata ludzkość osiągnęła. Ciekawostką jest, że przydatne dla człowieka właściwości gliny zostały zaobserwowane już w paleolicie. Ówcześni ludzie zauważyli, że glina jest wyjątkowo plastyczna i niezwykle łatwa w modelowaniu. To, w jaki sposób zorientowano się, że glina wypalona w ogniu utrwala się, nie jest znane. Najprawdopodobniej stało się to przez przypadek, a mianowicie komuś niechcący gliniany przedmiot wpadł do ogniska, co dało początek znanej do dziś ceramice. Z gliny początkowo wytwarzano tylko proste narzędzia gospodarcze. Ceramika artystyczna narodziła się dopiero w starożytności. Artystyczne produkty ceramiczne powstawały w Mezopotamii, Egipcie i na Krecie. Jeśli chodzi o walory artystyczne, to ceramika szczególnie wysoki poziom osiągnęła w Grecji, gdzie można było spotkać bogato zdobione przedmioty w przeróżnych formach i rozmiarach. Jednym z wynalazków, które miały największy wpływ na upowszechnienie wyrobów ceramicznych było wynalezienie koła garncarskiego, dzięki któremu tworzenie różnego rodzaju przedmiotów stało się o wiele prostsze. 

Co to jest ceramika?

Koniec jednak już o historii. Przejdźmy lepiej do tłumaczenia, czym ta ceramika w gruncie rzeczy jest. Według definicji w rozumieniu tradycyjnym ceramika to “ tworzywa i wyroby otrzymywane wyniku wypalania odpowiednio uformowanej gliny. Słowo ceramika pochodzi od greckiego “keramos”, które z kolei oznacza “glina” lub “ziemia”. Wyroby ceramiczne cechują się wysoką trwałością, uzyskaną poprzez wypalanie uformowanego uprzednio produktu w wysokiej temperaturze. Produkty ceramiczne stosuje się w transporcie, przemyśle kosmicznym, hutnictwie, budownictwie, architekturze, a nawet medycynie. Poza naczyniami niezwykle popularnym przedmiotem, do którego produkcji wykorzystuje się opisywanego przeze mnie tworzywo, jest najzwyklejsza w świecie cegła budowlana. Ze względu na obszar zastosowania danego produktu wyróżniamy kilka różnych rodzajów ceramiki. Są to między innymi: 

• ceramika artystyczna – obejmuje ona różnego rodzaju wyroby użytkowe i dekoracyjne. Są to więc różnego rodzaju wazy, flakony czy naczynia,
• ceramika inżynierska – jest to jeden z najtwardszych materiałów inżynierskich,
• ceramika sanitarna – obejmuje ona między innymi kompakty WC, bidety, toalety, wanny czy brodziki. 

Ceramikę można również dzielić na podstawie materiałów, z jakich ona powstała. Głównym składnikiem ceramiki jest rzecz jasna glina. Materiał ten powstaje w wyniku gromadzenia się osadów, głównie kwarcu, skalenia oraz minerałów ilastych. Ceramikę dzielimy głównie z uwagi na rodzaj użytej gliny oraz sposobu przygotowania. Kilka głównych rodzajów to:

Właściwości ceramiki

Ceramika to obok metali i polimerów tworzywo z grupy materiałów inżynierskich. Pożądane specyficzne właściwości wykonanych z tego tworzywa produktów takich jak na przykład naczynia będą się nieco różnić w zależności od tego, z jakiego rodzaju ceramiki dany produkt czy naczynie zostało wykonane. Ceramikę kamionkową charakteryzują na przykład:

Jak powstaje ceramika?

Na samym początku przygody ludzkości z ceramiką, formowana była ona ręcznie. Jest to więc najstarszy i aż po dziś dzień najprostszy sposób na nadanie pożądanego kształtu wyrobom, do których produkcji wykorzystuje się materiały ceramiczne. Z czasem jak ludzkość coraz bardziej się rozwijała, sposoby tworzenia ceramiki również stawały się bardziej i bardziej zaawansowane. Obecnie najbardziej popularne metody to toczenie na kole garncarskim oraz odlewanie na formach. 

Tworzenie wyrobów ceramiczny składa się z kilku etapów, których przestrzeganie jest niezwykle ważne, jeśli chcemy uzyskać piękny, solidnie wykonany, trwały produkt. Oto one:

1. Przygotowanie masy – jest to pierwszy etap produkcji, który zarazem jest bardzo ważny. Należy tutaj bowiem niezwykle uważać, aby do naszej masy nie dostały się żadnego rodzaju zanieczyszczenia (np. piryty czy sole rozpuszczalne). 
2. Formowanie produktu do zamierzonego przez nas kształtu –  drugim etapem produkcji jest uformowanie wybraną przez nas metodą danego produktu, którym może być na przykład solniczka i pieprzniczka.
3. Wypał wstępny – kolejny etap to wstępne wypalanie wyrobów ceramicznych w temperaturze 800 stopni Celsjusza. Po wykonaniu tego etapu uzyskujemy biskwit.
4. Malowanie naczyń – po wstępnym wypaleniu wyroby ceramiczne poddaje się procesowi malowania. To właśnie na tym etapie nakładane są te wszystkie misterne wzory, które w późniejszym czasie cieszą nasze oko. 
5. Szkliwienie – po naniesieniu kolorów produkty wytworzone z ceramiki poddawane są procesowi szkliwienia, dzięki któremu wykorzystane do malowania ceramiki kolory dłużej utrzymają swoje oryginalne nasycenie, a wzory nie powinny się ścierać. 
6. Wypalanie końcowe – pomalowanie i pokryte szkliwem produkty wypala się w specjalnie przeznaczonych do tych celów piecach, w których temperatura niekiedy przekracza 1200 stopni Celsjusza. Całkowity czas wypalania to około piętnaście godzin. 

Wyroby ceramiczne są z nami od tysięcy lat. Stanowią one więc spory kawałek naszej historii. Ceramika to nie tylko czysto funkcjonalne produkty jak na przykład cegły. Znajduje ona również zastosowanie jako między innymi piękny, ozdabiający nasz salon wazon.